Hoe ontstaat overgewicht? Wat zijn de gevolgen en wat kan je doen om overgewicht te voorkomen of tegen te gaan? Ontdek er alles over in dit artikel!
Overgewicht is een groeiend probleem in Nederland. Steeds meer mensen zijn te zwaar. In 2024 had zelfs 50,4% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder overgewicht. Meer dan de helft! Maar waarom is dat zou zo’n big deal? Hoe ontstaat overgewicht en wat kan je doen om overgewicht tegen te gaan?
Wanneer heb je overgewicht?
Hoe ontstaat overgewicht? Laten we eerst eens kijken naar wat de definitie is van overgewicht. Deze definitie is dat je meer weegt dan gezond voor je is. Oftewel: je gewicht heeft negatieve invloed op je gezondheid (of dit nu direct of op lange termijn is). Daar ga ik zo uitgebreid verder op in.
Wanneer spreek je van overgewicht? De meest gebruikte methode om overgewicht te meten is de Body Mass Index, oftewel BMI. Jouw BMI is een getal dat wordt berekend aan de hand van je lengte, gewicht, leeftijd en geslacht. Een BMI tussen de 18,5 en 25 betekent dat je op gezond gewicht zit. Is je BMI hoger dan 25, dan heb je overgewicht. Is het getal hoger dan 30, dan spreek je van ernstig overgewicht, oftewel: obesitas.
Klik hier om jouw BMI te berekenen.
De laatste tijd is de BMI veel in opspraak, omdat het onbetrouwbaar zou zijn en niets zou zeggen over hoe gezond iemand is. Zo houdt de BMI geen rekening met spiermassa en waar je lichaam het vet opslaat (buikvet is namelijk ongezonder dan vet elders op je lichaam).
Nu zegt de BMI niet alles over hoe gezond je bent, maar is dit voor het grootste deel van de mensen wel een belangrijke indicatie hoe het met je gewicht gesteld is. Daarom zou ik de BMI niet te snel afschrijven, maar daarnaast ook letten op andere dingen, zoals:
- je buikomtrek (voor mannen >102 cm, voor vrouwen >88 cm)
- je vetpercentage (al is dit lastig om nauwkeurig te meten)
- je lichaamssamenstelling – een DEXA-scan geeft je inzicht in de verhouding vet-spieren-vocht.
Toch denk ik persoonlijk dat je al veel weet over hoe het met jouw gewicht gesteld is als je de BMI aanhoudt.
Hoe ontstaat overgewicht?
Dan de grote vraag: hoe ontstaat overgewicht eigenlijk? Het ontwikkelen van overgewicht heeft vaak te maken met diverse factoren en keuzes over langere periode. Als je het helemaal plat wilt slaan, dan zou het antwoord op de vraag zijn:
Door langere periode meer energie (calorieën) gegeten te hebben dan je lichaam heeft verbruikt.
Ieder mens heeft een caloriebehoefte. Dit is het aantal calorieën dat je dagelijks moet eten (of drinken) om op gewicht te blijven en om te kunnen functioneren. Eet je onder je behoefte, dan val je af, eet je erboven, dan slaat je lichaam de overtollige energie op als vet. Deze reserves zijn biologisch gezien handig in tijden van schaarste en honger, maar in de tijd waarin we leven is dat voor de meeste mensen niet meer aan de orde.
Hoe kan het dat mensen lange tijd meer binnenkrijgen dan ze nodig hebben? Dat kan liggen aan diverse factoren:
- Je eet te veel producten hoog in calorieën, vet en suiker
- Je beweegt te weinig, waardoor je lichaam minder energie nodig heeft
- Je eet uit emotie of uit stress
- Andere factoren, zoals bepaalde medicatie, kunnen ervoor zorgen dat je aankomt in gewicht.
Je ziet vaak bij mensen met overgewicht dat het een combinatie is van al deze factoren, waardoor ze structureel te veel binnenkrijgen.
Wat zijn de gevolgen?
Nu kan je denken: ‘Wat is er zo erg aan een maatje meer hebben? Meer om van te houden, toch?’. Klinkt mooi, maar het hebben van overgewicht kan ernstige gevolgen met zich meebrengen, zowel voor je lichaam als voor je mentale welzijn.
Het hebben van overgewicht (in het bijzonder obesitas) zorgt voor een verhoogde kans op:
- Diabetes type 2
- Slaapapneu (ademstops)
- Meerdere vormen van kanker
- Hart- en vaatziekten
- Gewrichtsaandoeningen
- Vruchtbaarheidsproblemen
Overgewicht en obesitas kunnen daarnaast leiden tot vroegtijdig overlijden.
Bron: Mathus-Vliegen, e.a., 2012
Mensen met overgewicht zijn vaker moe en futloos, sneller buiten adem en hebben last van hun gewrichten en rugklachten. Hun overgewicht zorgt ervoor dat ze minder mobiel zijn en dus minder gaan bewegen.
Daarnaast heeft overgewicht ook invloed op je mentale gesteldheid:
Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat mensen met overgewicht anderhalf keer meer kans hebben op het ontwikkelen van een depressie dan mensen met een gezond gewicht.
Kan je gezond zijn ondanks overgewicht?
Een poosje geleden is er vanuit Amerika een beweging ontstaan met de naam ‘Health At Every Size’ – gezond in elke maat. Deze beweging gaat ervanuit dat je gezond kunt zijn, ondanks dat je volgens de BMI en andere maatstaven overgewicht hebt.
Het kan zijn dat je ondanks dat je overgewicht hebt, nu geen last hebt van al de punten die ik hierboven heb beschreven. Je hebt geen last van alle lichamelijke kwaaltjes en ziektes en je voelt je mentaal prima. Dat kan. Maar hoe gaat het je af op de lange termijn? Ik ben ervan overtuigd dat je vroeg of laat te maken gaat krijgen met de negatieve gevolgen van overgewicht. Het is praktisch onvermijdelijk.
Ondanks dat de Health At Every Size voortgekomen is uit goede bedoelingen, denk ik dat het te ver is doorgeslagen. Natuurlijk hoeft niet iedereen in maatje S te lopen. Natuurlijk is iemand met overgewicht net zo waardevol en belangrijk als iemand zonder overgewicht. Daar gaat het me ook helemaal niet om.
Juist omdat je zo waardevol bent, is het belangrijk dat je goed voor jezelf zorgt en dat je je best doet om gezond te blijven. Het hebben van overgewicht zal hier niet aan bijdragen en hier invloed op hebben.
Tips om overgewicht te voorkomen
Hoe kan je ervoor zorgen dat je op gezond gewicht blijft? Hier een aantal belangrijke punten:
- Eet gezond, gevarieerd, gebalanceerd én rond je caloriebehoefte. Zorg ervoor dat je een gezonde voedingsbasis creëert, gevuld met groenten, fruit, eiwitten en volkoren producten.
- Eet met mate ‘junkfood’ – bewerkte voeding dat rijk aan calorieën, vet en suiker is.
- Beweeg voldoende – meer is vaak beter. Wandel, fiets, sport, doe aan krachttraining.
- Drink voldoende water – minder frisdrank met suiker en alcohol
- Slaap voldoende, zodat je betere keuzes maakt
- Leer omgaan met stress om emotie-eten te vermijden
Tips om van overgewicht af te komen
Heb je overgewicht en wil je hier graag wat aan doen? Dan is het belangrijk om gewicht te gaan verliezen. Het is verstandig om dit op een gezonde en verantwoorde manier te doen. Ik raad je aan om dit uitgebreide artikel te lezen over hoe je dit het beste aan kunt pakken. Liever wat korte tips? Komt ‘ie dan:
- Eet in een calorietekort van +/- 500 kcal onder je behoefte
- Focus op het eten van eiwitten en vezels – om honger te beperken en minder spieren te verliezen (functie van eiwitten)
- Houd bij wat je eet om een duidelijk beeld te krijgen van je inname
- Doe aan krachttraining om spieren op te bouwen of minder spieren te verliezen
- Drink voldoende
- Slaap voldoende
- Wees realistisch, geduldig en consistent
- Focus op lange termijn doelen, zodat je na het afvallen weet hoe je op gewicht moet blijven
- Schakel hulp in als het je niet alleen lukt
Hulp bij afvallen
Heb jij overgewicht en wil je hier graag vanaf? Lijkt het je niet zelf te lukken? Laat mij je helpen. Als personal trainer in Apeldoorn, diëtist en online coach bij afvallen help ik je om stap voor stap te werken naar een gezond gewicht. Hierbij kijken we naar het complete plaatje van voeding, beweging en algehele leefstijl.
We kijken naar jouw beginsituatie en welke veranderingen jij kunt doorvoeren om naar je streefgewicht te bewegen. We stellen samen een plan op dat gebaseerd is op wie jij bent als persoon, met jouw eigen beginsituatie, mogelijkheden en doelen.
Bekijk hier alle mogelijkheden:
